KIDEM TAZMİNATI
I.GİRİŞ
“İşverene
ait bir ya da birkaç işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin, işini
kaybetmesi halinde işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede karşılaşacağı
güçlükler ve işyerine sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetlerine
karşılık işveren tarafından işçiye kanuni esaslar dahilinde verilen toplu
paraya “kıdem tazminatı” denilmektedir” (YARGITAY 22.Hukuk Dairesi Esas:
2017/ 31458 Karar: 2020 / 7311 Karar Tarihi: 22.06.2020).
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek
için
·
4857 sayılı
Kanun’a göre işçi sayılmak,
·
Belirsiz süreli iş
sözleşmesi ile çalışmış olmak,
·
Aynı işverenin
işyeri veya işyerlerinde en az 1 yıl çalışmak,
·
İşçi tarafından
haklı sebeple fesih veya işveren tarafından haksız sebeple iş akdinin feshi
gerekmektedir.
II. DAVANIN TARAFLARI
Kıdem tazminatı konusunda açılacak
bir davada davacı taraf işçi; davalı taraf ise bağlı çalışılan işveren
olacaktır. Davanın tarafları konusunda temel olarak taraflar belirtilen şekilde
olsa da alt işveren-asıl işveren ve işverenin adi ortaklık olduğu durumlarda
davalı tarafta birden fazla davalıya dava yöneltilebilmektedir.
4857 sayılı İş Kanunu alt işveren
asıl işveren ilişkisi durumunda müşterek ve müteselsil sorumluluk yüklemiştir.
Kıdem tazminatı konusunda açılacak dava hem alt işveren hem de asıl işverene
aynı yöneltilebilecekken aynı zamanda sadece alt işveren ya da sadece asıl
işveren davalı gösterilebilecektir.
İşçini bağlı çalıştığı işveren bir
adi ortaklık ise adi ortaklığın tüzel kişiliği olmadığı içim adi ortaklığı
oluşturulan gerçek veya tüzel kişilerin tamamı davalı gösterilmelidir.
IV. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu
m.5 düzenlemesine göre görevli mahkeme “iş mahkemeleri”dir. Aynı Kanunun m. 6
düzenlemesine göre “İş mahkemelerinde
açılacak davalarda yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın
açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ile işin veya işlemin yapıldığı yer
mahkemesidir.”
V. DAVA AÇMA SÜRESİ
Kıdem tazminatı taleplerinde
zamanaşımı süresi ile ilgili olarak 25.10.2017 tarihinden önce ve sonra iş
akdinin feshedilmesine bağlı olarak iki farklı durum bulunmaktadır.
25.10.2017 tarihinden önceki iş akdi
fesihlerinde zamanaşımı süresi için genel hükümler uygulanmaktadır ve
zamanaşımı süresi 10 yıldır.
25.10.2017 tarihinde yürürlüğe giren İş Mahkemeleri
Kanunu ile 4857 Sayılı İş Kanunu’na zamanaşımı konusunda Ek 3. Madde eklenmiştir.
Eklenen madde ile kıdem tazminatı talep edilmesi için 5 yıllık zamanaşımı
süresi belirlenmiştir.
25.10.2017 tarihinden önce ve sonra olarak fark
etmeksizin zamanaşımı süresi iş akdinin fesih tarihi ile başlamaktadır. Çalışma
süresi ve iş akdinin feshi şekliyle ilgili gerekli şartlar sağlandığı taktirde
aynı işverene bağlı yapılan tüm çalışma süresi için kıdem tazminatına hak
kazanılacaktır.
VI. HESAPLANMASI
Kıdem tazminatı hesaplaması işçinin çalışma
yılı ile giydirilmiş ücretinin çarpılması şeklinde yapılmaktadır. Tam yıl dışında
kalan ay ve günler için ücret hesaplanarak ay ve günle çarpılarak kıdem tazminatı
hesaplaması yapılacaktır. Hesaplama sonucu bulunan toplam miktardan binde 7,59
oranında damga vergisi kesintisi yapılması sonrası kalan miktar kıdem tazminatı
olacaktır.
Giydirilmiş ücret hesaplamasında
asıl ücrete ek olarak işçiye sağlanan para veya para ile ölçülebilen menfaatler
göz önünde tutulur. Giydirilmiş ücret hesaplanırken yemek yardımı, gıda yardımı
yakacak yardımı eğitim yardımı ve konut yardımı gibi yardımlar asıl ücrete
eklenecektir.
Ücret ile ilgili hesaplama
yapılırken dikkat edilmesi gereken bir husus ise kıdem tazminatı tavanıdır. 1475
Sayılı İş Kanununun 14 üncü Maddesinin 2762 Sayılı Kanunla değişik 13 üncü
Fıkrası gereğince işçinin aldığı ücret kıdem tazminatı tavanının üzerinde ise kıdem
tazminatı tavan miktarı üzerinden hesaplama yapılacaktır.
VII. ARABULUCULUK
Kıdem tazminatı için açılacak davalar zorunlu arabuluculuğa tabidir (7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m. 3/1).